Materieel '64 (Plan V en Plan T)
In 1961 werd door Werkspoor het elektrische treinstel 501 afgeleverd, het prototype van het Mat.'64 dat bekend stond als Plan TT (Trein Toekomst). De neus was gebaseerd op de een paar jaar oudere Plan U, die op zijn beurt weer een afgeplatte versie van de neus van de Hondekop was. Vanaf 1964 kwam de productie van de serie daadwerkelijk op gang, vandaar dat de officiële naam Materieel '64 is. Er zijn nog 30 extra vierwagenstellen van het type Plan T gebouwd, waardoor er uiteindelijk 31 exemplaren waren. In 2003 is de 501 buiten dienst gesteld, de rest van de Plan T's zijn verspreid vanaf 2008 tot 2011 uit dienst gegaan en in dat laatste jaar ook allemaal afgevoerd. Alleen de 526, die voor testritten op de Hanzelijn gebruikt is, heeft nog tot en met 2017 terzijde gestaan, maar ook die is in dat jaar gesloopt.
Als vervolg op de bestelling vierwagenstellen Plan T werden er vanaf 1966 tweewagenstellen Plan V gebouwd. Er zijn over een tijdspanne van tien jaar 246 exemplaren van gebouwd en om die reden waren ze jaren lang beeldbepalend op het Nederlandse spoor. De eerste 30 zijn, net als alle Plan T's, afgeleverd in het groen, maar vanaf de derde deelserie zijn ze direct in het geel geleverd. Één treinstel van de tweede serie was bewaard voor museumdoeleinden en teruggebracht naar de groene kleurstelling, maar deze is in 2009 bij een ongeval onherstelbaar beschadigd geraakt. De laatste Plan V's hebben het uiteindelijk tot 2016 volgehouden, hoewel er al sinds 2012 elk jaar berichten waren over een definitieve buitendienststelling. Er zijn twee stellen bewaard gebleven voor museumdoeleinden: de 876 bij het Spoorwegmuseum en de 904 bij Stichting 2454 Crew. Ook is de 466 nog rijvaardig aanwezig, maar deze behoort niet tot een museumbestand.
Treinstel 905 op 22 maart 2008 te Gouda Goverwelle. Dit stel was eigenlijk bestemd voor de spoorlijn Dordrecht - Geldermalsen en is daarom verbouwd om eenmansbediening mogelijk te maken. Het rijden zonder conducteur is echter pas ingevoerd toen er Spurts van Arriva gingen rijden, waardoor de verbouwde stellen weer in de reguliere dienst terecht kwamen.
Tweemaal de stoptrein naar Dordrecht met vooraan een Plan V- en achteraan een Plan T-stel, 21 maart 2008 te Rotterdam Lombardijen.
Nogmaals een trein met Plan T achterop, maar deze keer zien we de Plan V aan de voorzijde. De twee series konden, los van de lengte, ook uit elkaar worden gehouden door te kijken naar de zijruiten van de cabine. Deze zijn rond 1995 dichtgemaakt, waarbij de Plan T's zwarte exemplaren kregen en de Plan V's met gele werden uitgevoerd.
Een combinatie van driemaal Plan V vertrekt als stoptrein naar Den Haag Centraal.
Terwijl ik op 19 april 2008 eigenlijk stond te wachten op de Blokkendoos van het Spoorwegmuseum, maakte deze Plan T als stoptrein naar Den Haag Centraal een stop op het in 2005 geopende station Den Haag Ypenburg.
Omdat het eerste jaar waarin ik treinen fotografeerde ook het eerste jaar was waarin de Plan T werd afgevoerd, heb ik niet heel veel foto's van dit materieeltype. Om die reden koester ik alle plaatjes die ik er destijds van heb kunnen schieten. Links zien we een onbekend stel onderweg van Dordrecht naar Rotterdam ter hoogte van de Kijfhoek op 30 maart 2008. Rechts staat de 508 in de sporendriehoek te Haarlem als onderdeel van de materieelshow van het evenement Haarlem-100 op 30 augustus 2008.
Op 6 juli 2008 stonden een Plan T- en een Plan V-stel op een van de opstelsporen ten zuiden van Utrecht Centraal.
Op 1 mei 2009 komt deze Plan V station Rotterdam Centraal binnenrijden, als achterste stel van de stoptrein naar Den Haag Centraal.
Later ontmoetten de stoptreinen naar Den Haag Centraal en Dordrecht elkaar op sporen 7 en 8.
Tweemaal Mat.'64 in het half ondergrondse station van Barendrecht, 9 april 2010. Links zien we Plan T 524 in zijn nadagen als sneltrein naar Roosendaal, rechts de met graffiti besmeurde stoptrein naar Leiden Centraal.
Op 22 oktober 2011 zijn drie stellen Plan V onderweg als intercity van Venlo naar Den Haag Centraal en naderen daarbij de overweg in de Groot-Bollerweg te Blerick.
Sinds eind 2006 exploiteert Connexxion de treindienst Amersfoort - Ede-Wageningen onder de merknaam Valleilijn. In de paar maanden voor de levering van de Protos-treinstellen werden de diensten al even uitgevoerd met een vijftal Plan V's. Daarna is door materieeltekort de 867 van 2008 tot 2011 deel geweest van het wagenpark. We zien de 867 hier op 12 november 2011 op station Amersfoort.
Treinstel 919 is op 24 december 2011 onderweg naar Amersfoort en passeert een tankstation nabij Terschuur. Nadat het treinstel dat de 867 zou vervangen niet geleverd kon worden, heeft Connexxion de 919 in dienst genomen. Dit gebeurde slechts een week voor het maken van deze foto, waardoor het stel nog geen Valleilijn-bestickering heeft.
In de Randstad trof je het Mat. '64 ondertussen alleen nog incidenteel aan, maar op 10 juni 2012 liep ik op Utrecht Centraal opeens toch meerdere stellen tegen het lijf. Hier zien we de 458 voorop de uit drie stellen Plan V bestaande intercity naar Eindhoven.
Achterop die intercity reed de 478, met de 926 in het midden.
Verder was de 454 hier nog te vinden op een opstelspoor.
De 919 van Connexxion, die we hierboven ook al even zagen, op 1 augustus 2012 op station Ede-Wageningen. Dit is het enige stel dat - op de koppen na - volledig beplakt is geweest met Valleilijn-bestickering.
Beter zicht op de huisstijl, 23 juni 2012 te Amersfoort.
Op 23 augustus 2012 reed er een combinatie van drie stellen Plan V op de sprinterdienst Rotterdam Centraal - Uitgeest. We zien de trein hier bij aankomst op Rotterdam Centraal. Foto: Jeffrey Zeitzen.
In 2010 zijn de Plan T-stellen uit dienst gegaan en in 2011 zijn ze, op een klein aantal na, allemaal gesloopt. Toen ik dus dacht dat ik mijn allerlaatste foto van een Plan T allang gemaakt had, kwam ik er tot mijn verrassing toch nog een tegen in Amersfoort. Het was de destijds nog als enige complete Plan T 526, hier gefotografeerd op 9 september 2012.
Hetzelfde stel gefotografeerd vanuit een andere hoek, 14 januari 2013. Foto: Jeffrey Zeitzen.
Op 8 december 2012 reed de NS voor het laatst op de lijn Zwolle - Emmen, waarbij ook de inzet van de Plan V op deze lijn stopte. Na aankomst in Zwolle trof ik op spoor 15 een trein aan bestaande uit Plan V's 952 en 950, die klaar stonden om naar Emmen te vertrekken.
Op een regenachtige 29 januari 2013 reden er maar liefst 8 stellen Plan V op de Hoekse Lijn. We zien hier de 939 en 932 op spoor 1 van Rotterdam Centraal.
Tijdens het wachten op de Heimwee Express met Plan U 114 op station Bilthoven op 9 februari 2013, kwamen er nog aardig wat Plan V's voorbij. Deze reden de sprinterdienst tussen Utrecht Centraal en Baarn. Op deze foto rijdt de 947 net weg richting Utrecht Centraal.
Een onbekende Plan V onderweg naar Baarn rijdt het station binnen.
Treinstel 441 rijdt weg richting Utrecht Centraal. In de achtergrond zien we de werkzaamheden aan de tunnel onder station Bilthoven die op dat moment werd gebouwd.
Als afsluiter nog een onbekend stel richting Baarn.
De 456 staat op 25 mei 2013 langs het gebogen perron 4 van station Baarn.
Op station Utrecht Centraal trof ik nog de de 467 en 464 aan, klaar voor vertrek terug naar Baarn.
Treinstel 962 op 7 september 2013 in Apeldoorn als sprinter naar Enschede. De Bk-bak van dit stel is in 2015 met de Bk-bak van de 964 gecombineerd tot een nieuw treinstel dat als restaurant bij station Amsterdam Lelylaan zou komen te staan, maar vanwege het faillissement van de uitbater is dit niet van de grond gekomen. Het samengestelde treinstel is sindsdien in gebruik als oefenobject bij Troned.
Tijdens de Open Monumentendag 2013 in Amersfoort was ook Plan V 919 aanwezig. Hoewel dit treinstel nog niet zo lang uit dienst was (in het voorjaar van 2013 heeft Connexxion haar vervangen met een GTW), trok het stel toch veel bekijks.
Tot mijn verbazing kwam ik op 26 oktober 2013 drie stellen Plan V tegen op station Rotterdam Lombardijen. Ze gingen helaas te snel om de stelnummers te kunnen zien.
Na de buitendienststelling
Op 16 april 2016 was ik in Nijmegen en kwam ik daar op een opstelterrein een aangename verrassing tegen: driemaal een Sik, een rij Buffels, een zwik DDM-rijtuigen en een hele hoop Plan V's. Per 30 maart 2016 is de NS gestopt met het inzetten van de laatste treinstellen Mat.'64, dus deze foto is niet bijster lang na het definitieve einde genomen.
Uiteindelijk zijn er meerdere Plan V-stellen bewaard gebleven. Links zien we de 904, destijds van Stichting Mat.'64 en thans van Stichting 2454 Crew, op 6 december 2018 in Amersfoort. Rechts de 876 van het Spoorwegmuseum op hun museumterrein op 3 januari 2020.
De derde rijvaardig bewaarde Plan V is de 466, die door de Karel Foundation wordt ingezet voor af te huren ritten door het land. De opbrengsten hiervan worden niet alleen gebruikt voor het behoud van 'de Karel', zoals de 466 sindsdien is gedoopt, maar een deel gaat ook naar KWF Kankerbestrijding. Op 8 juni 2022 werd er een rit gemaakt van 's-Hertogenbosch naar Zandvoort, we zien de Karel hier op dat eerste station.
