Klik hier voor de aparte pagina over Rotterdamse museumtrams.

Sinds 1879 rijden er trams door Rotterdam. Aanvankelijk waren dit stoom- en paardentrams van de Rotterdamse Tramweg Maatschappij (RTM), maar in 1904 werd de Rotterdamse Elektrische Tramweg Maatschappij (RETM) opgericht met als doel het tramvervoer binnen de stad volledig elektrisch te maken. In 1905 werd hiermee begonnen en op de lijn naar Overschie na, die het tot 1928 heeft uitgehouden (in de laatste jaren als benzinetram), kostte het maar twee jaar om het volledige net te elektrificeren. De RTM had in de tussentijd haar focus verplaatst naar de streektramlijnen van Rotterdam Zuid naar de Zuid-Hollandse- en Zeeuwse eilanden, waarvan de laatste reed in 1966. Vandaag de dag bestaat de RTM nog steeds als een toeristische tramlijn over de Brouwersdam.

Toen de RETM in 1927 in handen viel van de gemeente, werd de naam veranderd naar Rotterdamse Elektrische Tram (RET). In 1930 was het tramnet op zijn hoogtepunt met 25 lijnen. Naarmate de tijd verstreek begon de metro een steeds grotere concurrent van de tram te worden en bij de opening van de eerste metrolijn tussen Rotterdam Centraal en Zuidplein in 1968 werd er goed in het net geknipt, waarbij het grotendeels de huidige structuur kreeg. Uiteindelijk kwam de tram zo erg in het gedrang dat in de jaren '90 het TramPlus-plan werd ontworpen, waarbij het bestaande net werd aangepast en uitgebreid voor hoogwaardig tramvervoer. Dit gebeurde voornamelijk door het (her)aanleggen van tramtrajecten op een vrije baan, waarop nieuwe lagevloerstrams zich zonder hinder snel door de stad kunnen verplaatsen.

Volgens de dienstregeling zijn er officieel elf tramlijnen die door de RET geëxploiteerd worden. Dit zijn TramPluslijnen 2, 12 (alleen bij evenementen in de Kuip), 20 (alleen in de spits), 21, 23, 24, 25 en 124 (alleen in de ochtendspits) en verder nog de 'normale' tramlijnen 4, 7 en 8, waar de routes het opwaarderen naar TramPlus niet toestaan. Ook zijn er nog de toeristische tramlijnen 9 en 10, uitgevoerd met museumtrams van Stichting RoMeO.

De vloot van de Rotterdamse tram bestaat vandaag de dag volledig uit Citadis-trams, onderverdeeld in de eerste levering uit 2003 en de tweede (simpelweg "Citadis 2" genoemd) uit 2011. Voor het trammaterieel dat in de vorige eeuw werd ingezet kan je terecht op de pagina over Rotterdamse museumtrams.

Materieel (21e eeuw)

Tussen 1981 en 1988 zijn er 100 ZGT-stellen geleverd door trambouwer Düwag, waarvan vijftig in de 700-serie en vijftig in de 800-serie. De serie 700 is tussen '82 en '85 op de rails verschenen in de toenmalige geel-bruine kleurstelling (wel feller dan het gebruikelijke okergeel), die sommige stellen tot het eind hebben gedragen. Zo ook de 719, die op 23 augustus 2009 als lijn 8 naar de Kleiweg een stop maakt bij station Noord.

Bijna een jaar later, op 12 augustus 2010, trof ik hetzelfde tramstel aan in de keerlus van lijn 8 aan de Kleiweg. Op deze foto kunnen we zien waar de naam Zwevend Geleed Tramrijtuig op slaat: in plaats van een draaistel onder het verbindingsstuk tussen de bakken (jacobsdraaistel) is er gekozen voor een 'zwevende' verbinding. De achterste bak heeft maar één draaistel en rust met de voorkant op deze geleding.

Tussen '85 en '88 volgde de serie 800, die zijn gebouwd met draaistellen en andere onderdelen van de eerste serie Rotterdamse Düwag-trams uit de jaren '60. Naast de technische verschillen zijn de trams ook ongeveer een meter korter dan de 700-serie. Hoewel ze nieuwer waren dan de 700'en, zijn ze vanwege de oudere onderdelen eerder buiten dienst gesteld. De laatste tien 800'en zijn tot in 2012 ingezet, maar helaas heb ik er nooit een 'in het wild' gespot. Op 29 september 2012 kon ik wel de 819 vastleggen, die samen met de 834 en 840 is bewaard door Stichting RoMeO. Verder zijn er 26 exemplaren naar Roemenië vertrokken om daar ingezet te worden, de rest is gesloopt.

ZGT 841 is na haar carrière bij de RET overgenomen door trainingscentrum Risk op de Maasvlakte. Op 25 februari 2012 nam ik hier een kijkje. De kop is net te zien van achter een tankwagon, op de koersrol staat het historische lijnnummer 6 met bijpassend eindpunt Spangen. De achterkant van de tram stak een heel stuk verder uit aan de andere kant van de tankwagon, waar op de koersrol de tevens historische aanduiding "9 Pelgrimsstraat" te zien was.

Vanaf 1993 werd er een nieuwe wit-groene kleurstelling (met rode details) ingevoerd. Op 28 juli 2009 trof ik de 705 in deze uitmonstering aan in de keerlus van lijn 2 aan de Kromme Zandweg. Klik om te vergroten.

ZGT-stellen 739 en 715 staan op 12 juli 2012 bij de werkplaats aan de Kleiweg te wachten op wat er komen gaat. De 715 is gestoken in een vreemde kleurstelling waar slechts een paar ZGT's van voorzien zijn geweest: het rood en groen op grijs van de nieuwe kleurstelling, gerangschikt zoals het wit-groen, met heel veel kleine RET-logo's in de rode band.

Omdat de museumremise te Hillegersberg voor 2014 nog eigendom van de RET was, is deze nog gebruikt om op sloop wachtend ZGT-materieel te stallen. Zo trof ik hier op 29 september 2012 de 728 aan.

Vanaf 2012 werden de resterende ZGT's op bijna alle lijnen uitgefaseerd. Bijna, want het grootste deel van de diensten op lijn 2 werd nog wel met dit type gereden. Het ging hierbij om de stellen die rond de eeuwwisseling verbouwd zijn voor diensten op de TramPlus-lijnen en ook in de nieuwe zilvergrijze kleurstelling gestoken waren. Op 22 oktober 2012 heeft de 702 net metrostation Maashaven achter zich gelaten en rijdt op een ingekorte lijn 2 naar de keerlus in de Gaesbeekstraat.

Diezelfde dag nam ik ook nog een kijkje bij de remise Beverwaard, waar nog een aantal ZGT's stond opgesteld. Van links naar rechts zien we de 750, 704, 726, 715 en 717.

ZGT 711 reed op 9 februari 2013 op lijn 25. Op de achtergrond zien we nog werkzaamheden het stationsplein dat het jaar erop is opgeleverd.

ZGT 720 reed op 15 februari 2013 op lijn 7 en staat hier bij de halte Weena. Omdat het einde wel heel nabij was, is er niet meer de moeite genomen om de tweedehands koplamp in de juiste kleur te brengen.

Op 28 januari 2013 stond er wederom een grote verzameling buiten dienst gestelde ZGT's bij de werkplaats Kleiweg. Vooraan stonden de gele 737, de 728 en de 726. De laatste heeft een ondertussen historisch lijnnummer op de koersrol staan, namelijk de in 2012 opgeheven stadionlijn 29. Sindsdien rijden trams naar de Kuip onder het lijnnummer 12, als verwijzing naar "het Legioen" dat zogezegd de twaalfde man is.

Mijn laatste twee foto's van de ZGT in actieve dienst zijn van 1 maart 2013. Beide trams passeren het Breeplein tijdens een rit op lijn 2, links de 710 naar Charlois en rechts de 750 naar Groene Tuin.

In 2022 was er voor heel even weer een ZGT in de lijndienst te zien. Ter ere van het 25-jarig jubileum van Stichting RoMeO én het 95-jarig bestaan van de RET werden er op 16 oktober 2022 met enkele museumstellen extra ritten uitgevoerd op de lijnen 4, 7 en 8. We zien ZGT 834 van Stichting RoMeO op lijn 8 naar de Kleiweg, die vanwege werkzaamheden tijdelijk niet vanaf Spangen maar vanaf het Oostplein vertrok, tijdens een korte stop op station Blaak.

De Rotterdamse Citadis reed voor het eerst in 2003. De trams zijn aangeschaft in het kader van TramPlus, een project voor hoogwaardig tramvervoer. De gelijkvloerse Citadissen werden dan ook eerst ingevoerd op de TramPlus-lijnen, waaronder lijn 23. We zien de 2056 met totaalreclame van Eneco, ook in de Beverwaard. Dit is overigens het meest oostelijke stukje van het Rotterdamse tramnet, de huizen in de achtergrond staan in gemeente Ridderkerk.

In 2011 kwam er een vervolglevering van 53 tramstellen, simpelweg Citadis 2 genoemd. Uiterlijk zijn de trams hetzelfde, maar er zijn wel technische verschillen. Deze versie is bijvoorbeeld aan beide kanten een halve meter korter, omdat de eerste Citadis te ver uitzwenkte bij het maken van enkele bochten. Het heeft ongeveer een jaar geduurd voordat de Citadis 2 alle regulier ingezette ZGT's had vervangen. De foto toont de 2134 op 9 maart 2012 op het Marconiplein, klaar om een slag te maken op lijn 4 naar de Molenlaan.

Tweemaal een Citadis 2 bij Rotterdam Centraal op 17 augustus 2012. Links de 2141 op lijn 7 naar Woudestein, links de 2146 op lijn 7 naar Willemsplein.

Citadis 2 no. 2121 rijdt op 10 november 2012 buiten dienst door station Blaak.

Citadis 2 2109 op 6 april 2013 bij halte Kleiweg, het eindpunt van lijn 8.

Tramnet

Op 10 december 2006 nadert Citadis-tramstel 2043 de halte Antonius IJsselmonde als lijn 23 naar Holy. Het TramPlus-concept was destijds nog tamelijk nieuw; hoewel de Erasmusbrug er al 10 jaar lag, was de IJsselmondelijn waar de 2043 hier op rijdt ongeveer 2,5 jaar in gebruik en de tak naar Vlaardingen-Holy nog maar een jaar. Let trouwens op de schuine banen op de zijkant van de tram, deze zijn verkeerd om aangebracht.

De tramsporen door de wijk Blijdorp worden sinds het opheffen van lijn 3 in 2004 niet meer regulier gebruikt. Stichting RoMeO is echter nog op een deel blijven rijden met Zoo-tramlijn 11, tussen het Proveniersplein (Rotterdam Centraal Achterzijde) en Diergaarde Blijdorp. We zien Vierasser 504 op 2 september 2009 tijdens een stop op het Proveniersplein. In 2010 heeft de RET als proef ringlijn 11 door Blijdorp laten rijden, maar deze is na bijna een jaar alweer opgeheven. Foto: Berend van Nijen.

De sporen in Blijdorp worden af en toe nog gebruikt tijdens omleidingen. Op 26 augustus 2012 was de binnenstad afgezet vanwege Bavaria City Racing, waardoor lijnen 4 en 25 beide werden gesplitst in een noordelijk en een zuidelijk deel. We zien hier de 2150 als lijn 4 naar Blijdorp rijdend op de Stationssingel, na net vertrokken te zijn vanaf het Proveniersplein.

Van februari tot november 2012 kon lijn 7 niet door Kralingen rijden, waarbij de lijn werd ingekort tot Willemsplein - Oostplein. Dit was in verband met de reconstructie van de Oudedijk, waarbij de rails werden aangepast aan de behoeften van de Citadis en de haltes van hoge perrons werden voorzien. De foto's tonen tweemaal de halte Mecklenburglaan. Links halteert ZGT 735 als lijn 7 naar Woudestein op 6 september 2011. Rechts zien we Citadis 2 no. 2117 op 27 november 2012, vijf dagen na de heringebruikname.

Ter vervanging van de inmiddels gesloopte remise Hilledijk werd in 2011 de remise Beverwaard geopend. Op 16 september 2012 kreeg ik hier een rondleiding, waarbij ik even mocht doen alsof ik de 2034 bestuurde.

We reden de 2034 vervolgens naar binnen voor een korte beurt. Op de foto links wordt het zand bijgevuld. De vloot van vijftien ZGT's voor lijn 2 stond hier ook nog opgesteld, met de 703 en 713 op kop.

Op 22 oktober 2012 rijdt Citadis 2041 in de Gaesbeekstraat, waar de keerlus nabij metrostation Maashaven zich bevindt. Dit korte stukje straatspoor is uniek op Zuid en wordt vandaag de dag alleen nog maar gebruikt bij omleidingen. Vanwege een afsluiting in Charlois was lijn 2 tijdelijk ingekort tot Groene Tuin - Maashaven.

Links Citadis 2028 op lijn 25, die vanuit Carnisselande ook naar Maashaven reed vanwege een afsluiting van de Erasmusbrug. Rechts ZGT 711 op lijn 2. Beide trams rijden op de Putselaan, vlak voor metrostation Maashaven.

De 2133 op 9 februari 2013 bij het Centraal Station. De tram rijdt op lijn 24, die drie maanden daarvoor nieuw was ingevoerd. Deze vormt samen met lijn 21 één lijn van De Esch naar het Bachplein in Schiedam, waarna 21 naar Woudhoek gaat en 24 naar Vlaardingen Holy. 

Omdat lijn 24 nu naar Vlaardingen Holy reed, werd lijn 23 ingekort tot Beverwaard - Marconiplein. Het Marconiplein was echter nog niet ingericht op twee kerende tramlijnen, waardoor lijn 4 voor een jaar verlengd is geweest naar Spangen. We zien de 2102 op lijn 4 naar Spangen bij Rotterdam Centraal.

Door een stroomstoring op de 2e Middellandstraat op 22 februari 2013 reden tramlijnen 21, 23 en 24 een tijdje een omleiding over de Nieuwe Binnenweg en de normaal ongebruikte sporen in de Mathenesserlaan. Op de foto's zien we Citadis 2-tram 2127 op lijn 24 naar De Esch in de Mathenesserlaan bij halte Heemraadsplein.

Door werkzaamheden aan de Groene Tuin was lijn 2 in het voorjaar van 2013 ingekort tot Charlois - Lombardijen. We zien tramstel 2015 op lijn 2 in de keerlus bij de halte Kreekhuizenlaan, 9 maart 2013.

De sporen in de Putselaan worden als sinds 1968 niet meer in reguliere dienst gebruikt, maar zijn altijd blijven liggen om de voormalige remise Hilledijk bereikbaar te houden. Tegenwoordig fungeert het vooral als omleidingsroute tijdens afsluitingen op de Beijerlandselaan. Op 12 mei 2013 was dit het geval en reed de 2055 als lijn 20 van de 2e Rosestraat de Putselaan op.

Door werkzaamheden aan de trambaan van lijn 2 en 20 tussen het Breeplein en de Reyerdijk werden deze twee lijnen gecombineerd tot een nieuwe lijn 2 Charlois - Rotterdam Centraal. Dit was de eerste keer sinds 2007 dat lijn 2 weer de rivier overstak en zelfs de eerste keer sinds 1968 dat lijn 2 het Centraal Station aandeed. Links zien we Citadis 2021 bij Rotterdam Centraal op 9 maart 2013, rechts rijdt hetzelfde tramstel later die dag over het Wilhelminaplein.

Op 13 december 2014 vond de officiële opening plaats van de 'Binnenlus Keizerswaard', waardoor de trams na 45 jaar eindelijk voor de deur van het winkelcentrum Keizerswaard stoppen. Voorheen moest men nog bijna 200 meter lopen vanaf de halte Grote Hagen, en daarbij uiteraard ook de looproute kennen. Sindsdien is Keizerswaard een volwaardig OV-knooppunt, aangezien er ook al jarenlang verschillende stads- en streekbuslijnen stoppen. Tijdens de opening werd er gereden met verschillende historische trams, zoals Vierasser 523 en Düwag 1629.

Op 8 juni 2020 reed ik als conducteur mee met de bevrijdingstram van Stichting RoMeO, waarmee werd herdacht dat precies 75 jaar eerder de trams voor het eerst weer gingen rijden na de bevrijding. Vanwege het coronavirus moest het helaas in een uitgeklede vorm. Er reden geen passagiers mee, maar ter compensatie werd er wel gereden naar plekken waar normaal gesproken nooit historische trams komen. Zo belandde de bevrijdingstram, bestaande uit Vierasser 556 en bijwagen 1355, in de keerlus aan de Kromme Zandweg naast Citadis 2013 op een vanwege werkzaamheden ingekorte lijn 2 naar Lombardijen.

Tijdens een ervaringsrit van Stichting RoMeO op 26 juni 2021 kwam Vierasser 504 bij de halte Wilgenplaslaan naast Citadis 2048 te staan.

Sinds februari 2022 rijdt 'De Slimme Tram' door Rotterdam. Citadis 2149 is hiervoor uitgerust met verschillende innovaties op gebied van veiligheid, onderhoud en comfort. Tijdens de tramparade ter ere van 25 jaar Stichting RoMeO en 95 jaar RET op 16 oktober 2022 reed de 2149 mee als hekkensluiter van de historische optocht.