In Rotterdam is een grote collectie aan historisch trammaterieel overgebleven. Aangezien ik veel foto's heb van zowel reguliere trams als museumtrams, heb ik aparte pagina's gemaakt om het overzichtelijk te houden. Foto's op deze pagina laten voornamelijk trams van Stichting RoMeO en de Tramweg Stichting (afdeling Rotterdam) zien, die beide gestald worden in de museumremise te Hillegersberg. Verder zijn er op andere plekken in het land, zoals bij de EMA en het Openluchtmuseum, ook oude Rotterdamse trams te vinden die ook op deze pagina te zien zijn. Klik hier voor de reguliere trams van Rotterdam.

Wie op 12 april 2018 het NRC opensloeg, kwam daar bijna paginagroot deze foto tegen. Schrijver Raoul de Jong en fotograaf Peter de Krom hadden een rubriek waarin wekelijks iemand met een bijzondere hobby in de schijnwerpers werd gezet. De week ervoor was dat de toetsenist van de band waar ik in speelde en bij de vraag "ken je nog iemand anders met een bijzondere hobby?" antwoordde hij dat drummer Twan sinds kort als conducteur op de museumtram werkte. Zo stond ik opeens twee weken achter elkaar met mijn gezicht in de krant. Klik hier om het hele artikel te lezen (mits je een NRC abonnement hebt).

Materieeloverzicht (werk in uitvoering)

Tweeramers

Motorwagen 1, de eerste elektrische tram van Rotterdam uit het jaar 1905, staat hier tentoongesteld in de voormalige RET-remise Kootsekade. De foto is gemaakt tijdens de officiële eerste opening van het Rotterdams Trammuseum op 5 april 2014. Om die reden was de motorwagen prominent neergezet in de remise. Deze serie van 20 motorwagens wordt ook wel aangeduid als 'Tweeramer', vanwege de twee grote zijruiten aan elke kant. Naast de 1 is ook motorwagen 11 nog aanwezig in het museumbestand.

Op 16 oktober 2022 werd het 25-jarig jubileum van Stichting RoMeO én het 95-jarig bestaan van de RET gevierd met een tramparade door de stad. Ook motorwagen 1 nam deel aan deze parade, die hier over de Burgemeester van Walsumweg voert.

Drieramers

Vanwege de snelle groei van het tramnet zijn er van 1906 tot 1908 vijf deelseries van de zogenoemde 'Drieramers' geleverd, waarvan de eerste drie in België zijn gemaakt en de laatste twee bij Allan in Rotterdam. Op de foto zien we Drieramer 86, afkomstig uit de tweede deelserie, in de oorspronkelijke blauwe kleurstelling in de remise Kootsekade op 8 juni 2013 (nog voordat het officieel een museum was).

Ook Drieramer 119 is in de collectie te vinden, maar dan in de latere crème uitvoering. De eerste vier deelseries van dit tramtype zijn begin jaren '30 buiten dienst gesteld, de vijfde deelserie is eind jaren '30 grotendeels verbouwd tot bijwagen en heeft het tot 1950 uitgehouden. De 119 komt uit de vierde deelserie.

Vierramers/Parkwagens

Na de Drieramers kwamen de Vierramers, die op dezelfde manier aan hun naam zijn gekomen. Omdat ze als aanvankelijk in dienst kwamen op de lijn naar het Park, werden deze trams ook wel Parkwagens genoemd. De eerste deelserie (152-176) kwam in dienst in 1913, de tweede deelserie (177-201) liet door de Eerste Wereldoorlog op zich wachten tot 1921. Op de foto zien we de als enige bewaarde Parkwagen 192 tijdens de tramparade op 16 oktober 2022.

Delmez-wagens

In 1924 kwam de serie 202 - 221 in dienst, beter bekend als de Delmez-wagens. Dit waren de langste tweeassige trams van de RET, hierna werd er overgestapt op vier assen. Van deze serie zijn twee exemplaren bewaard gebleven. Een daarvan is de 210, die hier op 8 september 2012 in de keerdriehoek bij het Wilhelminaplein staat ter gelegenheid van de Wereldhavendagen. De wagen is ingericht als een kleine museumwinkel.

De andere bewaarde Delmez-wagen is de 220, die achterin het trammuseum staat.

Vierassers

Vanaf 1929 stroomde de serie vierassige motorwagens 401-570 in, simpelweg Vierassers genoemd. Met 170 wagens is dit de op een na grootste serie motorwagens die ooit in Nederland is gebouwd. Omdat de tramvloot amper oorlogsschade had geleden, zijn de Vierassers pas eind jaren '60 buiten dienst gegaan, waarna er vele exemplaren bewaard zijn. De eerste levering bestond uit 50 motorwagens die zijn gebouwd door Allan, Talbot en Werkspoor. Er zijn hiervan twee exemplaren bewaard gebleven, waarvan een de 408 is. We zien de motorwagen tijdens een open dag op 8 juni 2013 terwijl die nog volop in revisie was.

De les-Vierasser van Stichting RoMeO draagt tegenwoordig het nummer 2101, maar vroeger was het de 404. Daarmee maakt ze ook deel uit van deze eerste deelserie.

In 1930 volgde een tweede bestelling van 100 motorwagens (471-570), die 20 centimeter langer waren dan hun voorgangers. Daarnaast waren de motoren aanzienlijk sterker dan bij de eerste deelserie, maar binnen deze nieuwe bestelling zat daar ook nog verschil in. De door Allan gebouwde vloot was verdeeld tussen de series 471-500 en 501-510, waarvan de laatste een iets lager motorvermogen had. Van de eerste serie is de 491 bewaard gebleven, van de tweede zijn dat de 507 bij de EMA en de 504 en 509 bij Stichting RoMeO. De toont de 504 tijdens een ervaringsrit op 26 juni 2021, samen met Citadis 2048 bij de halte Wilgenplaslaan.

De serie 511-550 is gebouwd door Werkspoor met dezelfde motoren als de 501-510. Van de veertig trams zijn er acht bewaard gebleven, waarvan we hier de 515 zien die op 6 november 2021 de museumremise uit rijdt.

Vierasser 520 en bijwagen 1050 in de museumremise van het Openluchtmuseum te Arnhem, 3 augustus 2012. Er rijden hier verschillende Rotterdamse trams rond, waaronder meerdere vierassers. De 520 onderging ten tijden van de foto een grote revisie die zoals we kunnen zien bijna naar nieuwbouw neeg.

De Vierassers van Stichting RoMeO vormen de vaste krachten voor de toeristische tramlijn 10. In het kader van de Wereldhavendagen werd er op 8 en 9 juni 2012 extra vaak gereden. We zien de 522 op het Willemsplein, nadat deze recent is teruggebracht naar de kleurstelling die tijdens de Tweede Wereldoorlog werd gebruikt.

Op 17 juni 2022 staat de 522 tijdens een dienst op lijn 10 te pauzeren in de keerlus aan de Burgemeester Oudlaan, terwijl Citadis 2121 van lijn 7 hier ook staat geparkeerd.

De 523 vergezeld door 'Tingeling' 1605 in de remise te Hillegersberg, 29 september 2012.

Naast de grote vloot in Rotterdam en een paar exemplaren in Amsterdam, rijden er ook nog twee Vierassers rond in Arnhem. Het Openluchtmuseum beschikt over motorwagens 535 en 536, waarmee diensten worden gereden op de ringlijn in hun park.

Tijdens het evenement Museumstraat 010 in Schiebroek op 8 juni 2013 was tegelijk een open dag in de remise Hillegersberg. De 537 werd ingezet als pendeltram tussen het evenement, de remise en het Openbaar Vervoer Museum aan het Oostplein. We zien de tram hier zijdens een stop op het Kastanjeplein in Schiebroek.

De motorwagens 551-570 zijn gebouwd door Beijnes. Hier is wederom eenzelfde tweedeling als bij de wagens van Allan: de 551-560 zijn uitgevoerd met zwaardere motoren dan de 561-570. Op de foto staat de 556 op 8 juni 2020 als 'bevrijdingstram' in de keerlus van lijn 2 aan de Kromme Zandweg, naast Citadis 2013. Met deze rit werd herdacht dat precies 75 jaar eerder de trams voor het eerst weer gingen rijden na de bevrijding. Omdat het coronavirus al ruim twee maanden hiervoor ook Nederland had bereikt, moest het helaas in een uitgeklede vorm. Er reden geen passagiers mee, maar ter compensatie werd er wel gereden naar plekken waar normaal gesproken nooit historische trams komen.

De 565 op de Burgemeester van Walsumweg, tijdens de tramparade op 16 oktober 2022.

In 1943 leverde Allan nog de eenrichtingswagens 301-304, in 1946 nog gevolg door de 305 en 306. Van deze kleine serie is de 303 nog de enige vertegenwoordiger. Op 6 april 2013 organiseerde Stichting RoMeO een open dag in de remise, terwijl het voormalige Openbaar Vervoer Museum aan het Oostplein ook de deuren had geopend. De 303 verzorgde een pendeldienst tussen beide locaties.

De 303 met bijwagen tijdens de tramparade op 16 oktober 2022, tussen de haltes Oostplein en Burgemeester van Walsumweg.

Naast de normale dienstwagens beschikt Stichting RoMeO ook nog over twee Vierassers die zijn omgebouwd tot werkwagen. Dit zijn de 2603 en 2605, die nog geregeld worden gebruikt om het Rotterdamse tramnet sneeuwvrij te houden. Op de foto zien we de 2603 naast een onbekende Vierasser in revisie.

Allans

Allan 115 tijdens mijn eerste bezoek aan de remise Hillegersberg op 10 februari 2008.

Tijdens een open dag op 6 april 2013 waren de Allan-motorwagens goed te bezichtigen. Er zijn er vier aanwezig in de collectie van Stichting RoMeO, dit is de 115.

Daarnaast is er de 130, het exemplaar dat gereviseerd en sinds 2014 weer rijvaardig is en ook incidenteel op lijn 10 verschijnt.

Verder staat ook de 123 nog in de remise Hillegersberg. De vierde Allan is de 109, maar deze is slechts aanwezig als karkas.

Op 5 april 2014 was het dan zover: de eerste publieke rit van Allan 130. Er was veel belangstelling en het was daarom ook maar goed dat er meerdere ritten werden gemaakt. We zien de 130 hier vertrekken uit de remise en de Kootsekade oprijden.

Allan 130 op 16 oktober 2022 tijdens de tramparade ter ere van 25 jaar Stichting RoMeO.

Schindlers

Op 2 april 2016 werd het trammuseum in de remise Hillegersberg na de winterstop weer geopend. Ter ere hiervan pendelde de pas gereviseerde Schindler 15 tussen het Centraal Station en het museum. Hier zien we de 15 op de Bergweg, onderweg naar het Centraal Station.

Düwag 1635 naast Schindler 242, waarvan de werkzaamheden tijdelijk stil lagen vanwege de vondst van chroom-6.

Op 6 april 2013 was er een open dag bij Stichting RoMeO, met een prominent plekje voor Schindler 242. Helaas vertoonde mijn camera al een tijdje kuren, waardoor sommige foto's streepjes in beeld kregen of onscherp werden. Vaak zijn dit soort dingen wel weg te werken, maar in gevallen als dit, waarbij dat niet lukt, kan je er altijd nog een zwart-wit filter overheen gooien en zeggen dat je het expres hebt gedaan voor dat nostalgische beeldbuis-effect...

Düwags

De kop van Düwag 363 heeft lange tijd tegen de gevel van werkplaats Kleiweg gestaan. Op een gegeven moment is de kop verhuisd naar de remise Hillegersberg, want ik heb deze daar een paar jaar later per vrachtwagen weggereden zien worden.

'Haventram' 368.

Düwag 373 stond hier als relatief jonge tram tussen de oude trams uit het RETM-tijdperk.

De 385 tijdens de tramparade op 16 oktober 2022.

Ook de remise aan de Kootsekade was geopend. Achterin de remise stond Vierasser 504 naast de "Tingeling" en ook de Partytram, Düwag 606, stond er mooi bij.

In de jaren '60 is het plan voor de Oost-West metrolijn (de huidige lijnen A, B en C) ontstaan, maar aanvankelijk zou dit een premetrolijn worden met lijnnummer 7. Deze tramlijn is er nooit gekomen, maar (onder andere) Düwag 608 is wel voorzien van de eindbestemmingen van deze lijn op de koersrol. Een beetje draaien aan lier van de koersrol levert dan ook leuke foto's op.

De 608 tijdens de tramparade op 16 oktober 2022.

Naast een aantal Vierassers rijdt er ook nog een Rotterdamse Düwag rond in het Openluchtmuseum, namelijk de enkelgelede 631.

Een ander speciaal beschilderd tramstel is de 1605, bijgenaamd "Tingeling". Deze is beschilderd door Rotterdamse cartoonist Martin Lodewijk (vooral bekend van Agent 327, die ook "klem zit" tussen de achterste deuren). Naast de 1605 staat Vierasser 523, een van de exploitatiewagens voor lijn 10.

Omdat mijn bezoek aan de remise op 29 september 2012 niet tijdens een officiële open dag was, stonden er genoeg trams in het zicht waar nog aan gewerkt werd. Zo trof ik de 1610 en 1635 aan, waar duidelijk nog het nodige aan moest gebeuren.

Düwag 1614 tijdens een afgehuurde rit op 13 september 2012. Waarvoor de rit was is me onduidelijk, in de tram zaten en stonden alleen mannen in regenjassen...

Op 19 september 2015 rijdt de 1614 met een afgehuurde rit door de tramlus bij Keizerswaard.

Op 30 september 2015 stond Düwag 1614 in de keerlus bij Woudestein klaar voor een afgehuurde rit voor Business Network Rotterdam.

Op 1 oktober 2016 maakte Düwag 1616 een rit door Rotterdam, waarbij zoals op de foto te zien is ook het Wilhelminaplein werd aangedaan.

Nóg een andere Düwag is de 1629. Deze werd ten tijde van de foto nog ingezet als lesrijtuig, maar staat nu bekend als de RotterTram, een rijdend restaurant.

ZGT's

ZGT 819 op 29 september 2012.

Ook Allan 130 en ZGT 834 waren aanwezig. De 130 wordt sinds 2014 (incidenteel) ingezet op lijn 10, of en wanneer dat met de 834 gebeurt is nog onduidelijk. Waarschijnlijk moet er nog even wat tijd overheen voordat de gemiddelde Rotterdammer een ZGT daadwerkelijk als historische tram ziet.

De 834 tijdens de tramparade op 16 oktober 2022.

Stichting RoMeO bezit ook nog deze losse kop van een ZGT. Op het moment van de foto onderging deze in een klinische revisie, maar gelukkig is zoiets al snel afgerond als er alleen een kop gedaan hoeft te worden. Tegenwoordig heeft de kop een vast plekje in het museum. Uiteindelijk moet het een simulator worden, maar op korte termijn zal dat nog niet gebeuren.

Overig materieel