Wat tramvervoer in Nederland betreft heeft Den Haag veel primeurs gehad. In 1864 werd de eerste paardentramlijn in Nederland geopend, die reed van de Parkstraat naar het Kurhaus in Scheveningen. Dit groeide in de jaren daarna uit tot een net van acht lijnen. In 1879 volgde de eerste stoomtramlijn in Nederland, van het huidige Den Haag Centraal naar Scheveningen, later gevolgd door nog vier anderen. Deze lijnen werden, op de lijn naar Delft na, geëxploiteerd door een andere maatschappij dan de HTM (die sinds 1887 de paardentrams exploiteerde) en waren dan ook bedoeld om te concurreren met de paardentram. In 1890 ging van het Plein naar Scheveningen de eerste elektrische tram van Nederland rijden, al was dit een experimentele accutram. In 1904 is deze lijn als eerste geëlektrificeerd, in 1907 was men klaar met het elektrificeren van alle paardentramlijnen. Van de stoomtramlijnen is er een deel geëlektrificeerd en een deel simpelweg opgeheven, de laatste Haagse stoomtram reed in 1932.

In 1976 werd het tramviaduct bij Den Haag Centraal geopend, als onderdeel van een aanvankelijk veel groter plan voor een Haagse semi-metro. Dit viaduct loopt van de voormalige Muzenstraat over het Centraal Station heen naar de halte Ternoot. In 2004 werd in het verlengde hiervan de Haagse tramtunnel geopend, met de twee ondergrondse stations Spui en Grote Markt. In 2006 werd in het kader van RandstadRail de Zoetermeer Stadslijn met het Haagse tramnet verbonden. Tramlijnen 3 en 4 rijden sindsdien als Randstadrail 3 en 4 door de tramtunnel en via een nieuwe aftakking van het tramviaduct naar station Laan van NOI, waar ze de voormalige spoorlijn betreden. Het traject van Laan van NOI tot Leidschenveen wordt gedeeld met de Rotterdamse metrolijn E.

Het materieel waar de HTM vandaag de dag mee rijdt zijn de GTL8 (sinds 1981), de RegioCitadis (sinds 2006) en de Avenio (sinds 2015).

De Haagse museumtrams hebben een aparte pagina op deze site, klik hier om deze te bekijken.

Tweemaal een GTL-tram op 28 januari 2012 bij het nog in aanbouw zijnde station Delft. Links zien we de 3042 op lijn 1 naar Delft Tanthof, rechts de 3065 op lijn 19 naar Leidschendam Leidsenhage. Opvallend is het verschil tussen de neuzen van de twee trams. Dit komt door het aanbrengen van zachte neuzen voor een betere botsveiligheid, wat vanaf 2011 gebeurde. De 3042 rijdt hier nog zonder zachte neus, bij de 3065 is deze al aangebracht.

Een middagje trams spotten bij station Den Haag Centraal op 25 oktober 2012 heeft me meerdere foto's van Haagse trams opgeleverd. Hier zien we GTL 3124 op lijn 17 naar het Statenkwartier, vlak voor aankomst bij de laaggelegen tramhaltes in de Rijnstraat. In 2016 is de route van het Centraal Station naar het Statenkwartier overgenomen door lijn 16.

De 3093 met zachte neus halteert ook bij de halte in de Rijnstraat, om daarna als lijn 15 naar Nootdorp te rijden. Omdat er bij Den Haag Centraal geen keerlus ligt, veranderden de vanuit Wateringen komende trams van lijn 16 hier altijd in lijn 15 naar Nootdorp en andersom. Vanwege werkzaamheden zijn deze lijnen van 2013 tot 2015 ontkoppeld geweest en reden in plaats daarvan een grote lus door het centrum. In 2015 is lijn 15 aan lijn 17 gekoppeld, nadat lijn 16 het traject naar het Statenkwartier heeft overgenomen.

GTL 3122 op lijn 9 naar Vrederust. De route die deze lijn vanaf het Centraal Station naar Scheveningen volgt is dezelfde als die van de eerste stoomtramlijn.

De 3113 op spitslijn 10 naar Station Hollands Spoor. Sinds de herindeling van het tramnet in 2003 was lijn 10 geen essentiële schakel meer, waardoor het tot spitslijn gedegradeerd werd. Toen de lijn in 2011 werd ingekort van station Voorburg tot station Den Haag Holland Spoor dreigde het einde al in zicht te komen, in 2013 is de lijn uiteindelijk ook opgeheven.

Ook spotte ik nog wat RegioCitadissen op het tramplatform onder de toen nog niet afgebouwde kap van Den Haag Centraal. Links zien we de 4042 op lijn 3 naar Loosduinen, rechts de 4048 op een ingekorte lijn 4 naar de Monstersestraat. Ik maakte rechts de fout om de flits te gebruiken, met een boze bestuurder als gevolg...

Gelukkig was niet iedereen slecht gehumeurd, want in RegioCitadis 4048 zag ik een bestuurder die de Dolf deed!

Op een regenachtige 5 januari 2013 rijden er twee GTL-trams als lijn 1 over de Westvest in Delft. Links de 3023 naar Scheveningen Noorderstrand, rechts de 3011 naar Delft Tanthof. Vanwege de werkzaamheden aan de spoortunnel in Delft zijn de tramsporen hier tijdelijk in het wegdek gelegd. Bij de opening van de tunnel in 2015 hebben de trams weer een vrije baan gekregen.

GTL 3120 komt in de winterzon van 27 januari 2013 aanrijden bij de halte Wouwermanstraat als lijn 12 naar Duindorp.

Ook de 3107 maakte hier een stop, helaas zonder leesbare koersrol. In de achtergrond zien we de remise Frans Hals, waar het Haags Openbaar Vervoer Museum is gevestigd.

GTL 3021 op lijn 16 naar Centraal Station op 1 april 2013 bij station Hollands Spoor.

De eigenaar van oorlogsmuseum Collectie '40-'45, tevens een goede familievriend, bezit dit model van een Blauwe Tram. De tram is gemaakt door architect Adriaan Moen. Hij is er aan begonnen in 1938 en heeft hem tijdens de oorlog verder afgemaakt. In 1944 werd dhr. Moen door de Duitse Sicherheitsdienst opgepakt. Waarom is nooit bekend gemaakt, wellicht door zijn werkzaamheden voor Joodse ondernemers nog voor het begin van de oorlog. Bij thuiskomst herkende zijn vrouw hem niet meer... Adriaan Moen heeft de oorlog overleefd en is in 1950 overleden. Waarschijnlijk hebben zijn ontberingen tijdens zijn gevangenschap bij de SD hiermee te maken. Lichamelijk kapot gemaakt, zoals zijn kleinzoon het vertelde.

 GTL 3059 op lijn 2 naar Leidschendam Noord bij de halte Dillenburgsingel op 10 juli 2013. Drie dagen later werd lijn 2 ingekort tot Leidschendam Leidsenhage, waarbij lijn 6 het traject van Leidsenhage tot Noord overnam. Overigens is lijn 2 van 2012 tot 2015 uitgevoerd met RegioCitadis-trams en werd daarom ook officieel tot de RandstadRail-lijnen gerekend, maar vanwege werkzaamheden reden er ten tijden van deze foto tijdelijk GTL-trams op deze lijn.

In de keerlus bij Leidschendam Noord kwam ik de 3117 tegen op lijn 19 naar Delft Tanthof. Deze lijn was ook tijdelijk verlengd van Leidsenhage naar Noord vanwege het vervangen van de keerlus bij Leidsenhage door een dubbele "tailtrack" voor de tweerichtings RegioCitadis- en nieuwe Avenio-trams. Lijn 6, die normaal gesproken zijn eindpunt hier had, was tijdens de werkzaamheden ingekort tot station Mariahoeve.

Aan de andere kant van lijn 19, in Delft, is er bij de halte Nieuwe Plantage ook een tailtrack aangelegd. Dit is een tijdelijke keervoorziening voor lijn 19, totdat er een permanente keervoorziening bij het nieuwe station van Delft is gebouwd. GTL 3002 op lijn 19 naar toen nog Delft Tanthof rijdt hier voorbij de nieuwe tailtrack.

GTL 3040 op lijn 1, die wel naar Delft Tanthof zal blijven rijden.

Tegelijkertijd waren er in het centrum ook omleidingen vanwege werkzaamheden. Door de langdurige verbouwing van de Bosbrug reden lijnen 5, 9, 15, 16 en 17 een omleiding, waarbij de halte CS/Rijnstraat werd vervangen door de halte CS/Schedeldoekshaven. Hier zien we GTL 3141 op lijn 16 een stop maken bij deze halte.

Op 14 juli 2013 maakt GTL 3123 op lijn 1 naar Scheveningen Noorderstrand een stop bij station Hollands Spoor.

Later deed de 3043 op lijn 16 naar Centraal Station hetzelfde.

Op 13 juli - de dag voordat deze foto is gemaakt - ging de zomerdienstregeling in. Hierbij werd ook de nieuwe tailtrack bij Leidschendam Leidsenhage in gebruik genomen. RandstadRail 2 maakt hier sindsdien gebruik van, later zou ook RandstadRail 19 hier keren.

RegioCitadis 4049 komt aan op station Voorburg 't Loo. Opvallend is dat de tram geen lijnnummer toon, maar aan de eindbestemming Loosduinen kunnen we alsnog afleiden dat het om lijn 3 gaat.

Vanaf de andere kant komt een anonieme RegioCitadis aan, onderweg naar Zoetermeer.

Tramstel 4016 op lijn 4 naar Zoetermeer Javalaan komt aan op het tramplatform van Den Haag Centraal, wat onder de ondertussen bijna afgebouwde stationskap ligt.

Bij ingang van de zomerdienstregeling ging ook lijn 5, de Strand Express, weer rijden. Dit is een verlengde versie van lijn 15, die na het Centraal Station via de route van lijn 9 doorrijdt naar Scheveningen Noorderstrand. De normale lijn 15 wordt hierbij tijdelijk opgeheven. Hier zien we GTL 3016 op lijn 5 bij het beginpunt Scheveningen Noorderstrand.

Ook de 3088 op lijn 9 naar Vrederust stond hier klaar voor vertrek.

150 jaar tram

Op 5 juli 2014 werd in Den Haag gevierd dat er al 150 jaar trams in Nederland rondrijden. Er werd een optocht gehouden van Scheveningen naar de Grote Kerk in Den Haag, waar zowel oude als moderne trams aan meededen. De GTL-trams werden vertegenwoordigd door de 3112 en de tot pekeltram omgebouwde 3044.

Nog een opvallende GTL is de 3035, de zogenaamde Hoftramm. Deze wordt gebruikt als rijdend restaurant. Daarnaast reed ook PCC 1315 mee, de enige PCC-wagen die nog door de HTM wordt ingezet sinds ze is verbouwd tot meettram. Voor de historische trams die aan deze optocht meededen kan je terecht op de pagina over de Haagse museumtrams.

Op het bedrijventerrein Gelkenes in Groot-Ammers bevindt zich een terrein waarop een tijd lang oud materieel van zowel de RET als de HTM te vinden is geweest. Van de RET stonden hier lang na buitendienststelling nog een aantal RSG2 metro's, van de HTM kon je hier een aantal afgevoerde GTL trams vinden. Toen ik hier op 17 juli 2016 een kijkje nam, zag ik dat de trams wel heel fotogeniek waren neergezet. Dan moet er natuurlijk een fotootje gemaakt worden.

Op 19 januari 2019 staat RegioCitadis 4070 als lijn 19 op het sinds eind 2017 in gebruik zijnde keerspoor bij station Delft.